Bangladesh Tribunal Sentences Sheikh Hasina To Death Over 2024 Student Crackdown
విద్యార్థులకు ‘మరణ శాసనాలు’ – హసినా మరణదండనకు దారితీసిన కారణాలు
బంగ్లాదేశ్ ఇంటర్నేషనల్ క్రైమ్స్ ట్రైబ్యునల్ (ICT-BD) మాజీ ప్రధానమంత్రి షేక్ హసినా‌పై ఈ శతాబ్దపు అత్యంత సంచలన తీర్పు వెలువరించింది. 2024లో జరిగిన విద్యార్థి ఉద్యమాన్ని అణచివేయడానికి హసినా ప్రభుత్వం జారీ చేసిన ఆదేశాలు, వాటి వల్ల దేశవ్యాప్తంగా జరిగిన హింస, మరణాలు, అఘాయిత్యాలన్నీ కోర్టు ముందుగా నిర్ధారితమయ్యాయని న్యాయమూర్తులు పేర్కొన్నారు. ముగ్గురు సభ్యుల బెంచ్—జస్టిస్ గోలం మోర్తుజా మోజుమ్దార్ నేతృత్వంలో ఇచ్చిన తీర్పులో, హసినాను మూడు ప్రధాన నేరాల్లో దోషిగా తేల్చి మరణ దండన విధించారు. అమానవీయ నేరాల(Crimes against Humanity) కింద ఈ శిక్షను ఖరారు చేసారు.
విచారణలో పలువురు సాక్షులు ఇచ్చిన వాంగ్మూలాలు, విద్యార్థి హాస్టళ్లు, విశ్వవిద్యాలయ ప్రాంతాల్లో జరిగిన దాడులను ప్రదర్శించిన వీడియోలు, పోలీసు కమ్యూనికేషన్ రికార్డులు—అన్నింటినీ బంగ్లాదేశ్ ఇంటర్నేషనల్ క్రైమ్స్ ట్రైబ్యునల్ (ICT-BD) పరిశీలించింది. “Chhatra League, Yuva League గ్రూపులు అణచివేతకు ప్రభుత్వ ప్రాయోజిత దళాలుగా ఉపయోగించబడ్డాయి” అని అనేక సాక్షులు పేర్కొనగా, ఈ దాడులకు అధికారిక అనుమతి ఉన్నట్లు కోర్టు సమర్థించింది. హసినా విద్యార్థి నిరసనకారులను ‘రజాకర్లు’ అని పిలవడం ఉద్యమం మరింత తీవ్రంగా మారడానికి కారణమయిందని , ఆ వ్యాఖ్యల తర్వాతే తీవ్రమైన ఆదేశాలు ప్రభుత్వం నుంచి వెళ్లాయని ట్రైబ్యునల్ గమనించింది. ముఖ్యంగా, ఉద్యమకారులను ఎదుర్కొనడానికి డ్రోన్లు, హెలికాప్టర్లు, మారణాయుధాలు వినియోగించాలని వచ్చిన ఆదేశాలు పూర్తిగా ప్రభుత్వ స్థాయిలోనే రూపొందించబడ్డాయని తీర్పు స్పష్టం చేసింది.
హోం మంత్రి అసదుజ్జమాన్ ఖాన్ కమాల్ కూడా ఇదే కేసులో దోషిగా తేలగా, అప్పటి IGP అబ్దుల్లా అల్-మమున్ నేరాన్ని అంగీకరించి ‘అప్రూవర్గా మారడంతో క్షమాభిక్ష పొందారు. 2025లో UN హ్యూమన్ రైట్స్ నివేదికలో జూలై–ఆగస్టు 2024లో జరిగిన “July Uprising” అణచివేతలో 1,400 మంది మరణించారని నమోదు కావడం ట్రైబ్యునల్ నిర్ణయంపై కీలక ప్రభావం చూపింది.
హసినా పరారీలో ఉండటం, న్యాయస్థానం ముందు లొంగిపోకపోవడం ఆమె దోషాన్ని మరింత స్పష్టంగా చేసిందని కోర్టు పేర్కొంది. ICT-BD చట్టం ప్రకారం, ఆమె 30 రోజుల్లో లొంగిపోకపోతే అప్పీల్ చేసుకునే హక్కు లేదని కోర్టు పేర్కొంది. ఈ నేపథ్యంలో “నేరం అనేక విధాలుగా నిర్ధారితమైనందున, తను అనుభవించాల్సిన శిక్ష ఒకటే—మరణదండన.” అని జడ్జీలు తీర్పు వెలువరించారు.
హసీనాపై తీర్పుకు ముందు దేశవ్యాప్తంగా ఉద్రిక్తత : కనిపిస్తే కాల్చివేత ఉత్తర్వులు
తీర్పు వెలువడానికి ముందు నుంచే బంగ్లాదేశ్ రాజధాని ధాకాలో అత్యంత ఉద్రిక్త వాతావరణం నెలకొంది. పోలీసులు, BGB, ఆర్మీ—మూవ్మెంట్ మొత్తం హై అలర్ట్‌లోకి వెళ్లాయి. ఢాకా మెట్రోపాలిటన్ పోలీస్ కమిషనర్ SM సజ్జాత్ అలీ తన వైర్లెస్ ఆదేశాల్లో, ఎవరైనా బస్సులు కాల్చినా, క్రూడ్ బాంబులు విసిరినా, చంపే ఉద్దేశంతో ఉన్నట్లు కనిపిస్తే కాల్చిచంపండని స్పష్టమైన కనిపిస్తే కాల్చివేత ఆదేశాలు ఇచ్చారు. ఈ ఆదేశం వెలువడిన వెంటనే ధాకాలో వందలాది పోలీస్ మరియు రాపిడ్ యాక్షన్ బెటాలియన్ సిబ్బంది కీలక ప్రాంతాల్లో మోహరించారు. అంతకు ఒకరోజు ముందు ధాకా, గోపాల్గంజ్, ఫరీద్‌పూర్, మదారీపూర్ జిల్లాల్లో Border Guard Bangladesh (BGB) బలగాలను ప్రత్యేకంగా పంపించారు. సుప్రీం కోర్టు, ఇంతకంటే దారుణమైన పరిస్థితులు ఏర్పడకుండా ట్రైబ్యునల్ పరిసరాల్లో ఆర్మీని మోహరించాలని ఆదేశిస్తూ వరుసగా ఆర్మీ హెడ్‌క్వార్టర్స్‌కు లేఖలు పంపింది.
తీర్పు తేదీ ప్రకటించిన రోజు నుంచే ధాకాలో గుర్తుతెలియని వ్యక్తులు ప్రీ-డాన్ బాంబు పేలుళ్లు జరిపారు. పబ్లిక్ ట్రాన్స్‌పోర్ట్‌పై అగ్ని దాడులు, గ్రామీణ్ బ్యాంక్ ప్రధాన కార్యాలయం వెలుపల పేలుడు, విద్యార్థి సంఘాల నాయకుల కార్యాలయాలపై దాడులు—all చోటుచేసుకున్నాయి. ఈ నేపథ్యంలో పోలీసులు 18 మంది అవామీ లీగ్ కార్యకర్తలను అరెస్ట్ చేశారు.
తీర్పు రోజు ధాకా దాదాపు పూర్తిగా మూగబోయిన నగరంగా మారింది. రహదారులు ఖాళీగా, దుకాణాలు మూసి, ప్రభుత్వ కార్యాలయాలు సగం పనిచేసే స్థితిలో. ఇంటర్నేషనల్ క్రైమ్స్ ట్రైబ్యునల్ వద్ద భారీ భద్రతా వలయం, డ్రోన్ల పర్యవేక్షణ, బీటీవీ ద్వారా తీర్పు లైవ్ ప్రసారం—all కలిసి దేశవ్యాప్తంగా అపారమైన ఆసక్తి, భయాన్ని కలిపిన వాతావరణాన్ని సృష్టించాయి.
ప్రస్తుతం భారతదేశంలో ఉన్న షేక్ హసినా, ఈ విచారణను “కంగారు కోర్టు”గా అభివర్ణిస్తూ అనేక అంతర్జాతీయ మీడియా సంస్థలకు ఇంటర్వ్యూలు ఇచ్చింది. లండన్‌కు చెందిన Doughty House Chambers UNకు అత్యవసర ఫిర్యాదు కూడా పంపింది. అవామీ లీగ్ కూడా త్వరలో హేగ్ ఇంటర్నేషనల్ క్రిమినల్ కోర్ట్ (ICC) ముందు యూనస్ ప్రభుత్వంపై అక్రమ అరెస్టులు, అఘాయిత్యాల ఆరోపణలతో కేసు వేసింది.
ఈ తీర్పుతో బంగ్లాదేశ్ రాజకీయ భవిష్యత్తు ఎటువైపు పయనించనుందనేది ఇప్పుడు అంతర్జాతీయంగా చర్చనీయాంశమైంది.