- ఉగ్రవాదం: మోడీ ప్రస్తావన, చైనా అండ.
- సరిహద్దు: బలగాల విరమణ తర్వాత శాంతి కొనసాగించాలి.
- వాణిజ్యం: వాణిజ్య లోటు తగ్గింపు, నేరుగా విమానాలు & యాత్రలు పునఃప్రారంభం.
- జియోపాలిటిక్స్: “ప్రత్యర్థులు కాదు, భాగస్వాములు”; ఆసియన్ సెంచరీ లక్ష్యం.
తియాంజిన్/న్యూ ఢిల్లీ:
షాంఘై కో-ఆపరేషన్ ఆర్గనైజేషన్ (SCO) సమిట్ సందర్భంగా ప్రధాని నరేంద్ర మోడీ–చైనీ అధ్యక్షుడు షీ జిన్‌పింగ్‌ల ద్వైపాక్షిక భేటీ కీలక సందేశాల్ని ఇచ్చింది. సమావేశానంతరం విదేశాంగ కార్యదర్శి విక్రమ్ మిశ్రి తెలిపినట్టు, పాకిస్తాన్ ప్రేరేపిత క్రాస్-బోర్డర్ టెర్రరిజం అంశాన్ని ప్రధాని ప్రాధాన్యంగా ఎదురు పెట్టగా, చైనా “అర్ధం, సహకారం” ఇచ్చింది. ఇద్దరు నేతలు సరిహద్దు ప్రాంతాల్లో శాంతి–స్థిరత్వం కొనసాగాలనే అవసరంపై ఒకాభిప్రాయం వ్యక్తం చేశారు. గత ఏడాది సాధించిన డిస్‌ఎంగేజ్‌మెంట్ తర్వాత పరిస్థితి మెరుగుపడింది అని గమనించారు.
భేటీలో రెండుదేశాలు “మేము ప్రత్యర్థులు కాదు, అభివృద్ధి భాగస్వాములు” అన్న భావనను పునరుద్ఘాటించాయి. WTO, UN వంటి అంతర్జాతీయ సంస్థల పనితీరు లోపాలపై సంభాషిస్తూ, బహుళధ్రువ ప్రపంచ వ్యవస్థ నిర్మాణానికి భారత్–చైనా సహకారం కీలకం అని అభిప్రాయపడ్డాయి. ట్రేడ్ డెఫిసిట్ తగ్గించడం, పెట్టుబడులు–వాణిజ్యాన్ని విస్తరించడం దిశగా రాజకీయ–స్ట్రాటజిక్ మార్గదర్శకం అవసరమని చర్చించారు.
ప్రధాని మోడీ తన ప్రజా వ్యాఖ్యల్లో, కైలాస్–మానసరోవర్ యాత్ర పునరుద్ధరణ, భారత్–చైనా నేరుగా విమాన సర్వీసుల తిరిగి ప్రారంభం వంటి పాజిటివ్ సంకేతాలను ప్రస్తావించారు. మరోవైపు, షీ జిన్‌పింగ్ “డ్రాగన్ & ఎలిఫెంట్ కలిసే సమయమిది; మంచి పొరుగువారు, భాగస్వాములుగా ముందుకు పోవాలి” అన్నారు. ఇద్దరూ “ఆసియన్ సెంచరీ” స్వప్నానికి గట్టి భారత్–చైనా సంబంధాలు కీలకమని గుర్తు చేశారు.
సమిట్ పరంగా మోడీ పలువురు నేతలను కూడా కలిశారు—మయన్మార్ అక్తింగ్ ప్రెసిడెంట్ మిన్ ఆంగ్ హ్లైన్గ్, ఈజిప్ట్ PM మోస్తఫా మద్‌బౌలీ మొదలైన వారు. ఇదిలా ఉండగా, దేశీయ రాజకీయంగా గాల్వాన్ తర్వాతి పరిస్థితులు, చైనా పట్ల ప్రభుత్వ వైఖరిపై ప్రశ్నిస్తూ ప్రతిపక్షం స్పందించింది. అయినా, అధికారిక రీడౌట్ ప్రకారం సరిహద్దు శాంతి–నిర్మాణాత్మక సంభాషణ కొనసాగించాలనే కమిట్మెంట్ స్పష్టమైంది.
మొత్తం మీద, టెర్రరిజంపై సహకారం + బోర్డర్ మేనేజ్‌మెంట్ + వాణిజ్య–పెట్టుబడి దృశ్యం మెరుగుపాటు—ఈ మూడు అక్షాలపై భేటీ స్పష్టమైన దిశ ఇచ్చింది. 2.8 బిలియన్ జనాభా గల రెండు ఆర్థిక శక్తులు **“మ్యూచువల్ ట్రస్ట్, రిస్పెక్ట్, సెన్సిటివిటీ”**తో ముందుకు సాగితే, బహుళధ్రువ ప్రపంచంలో ఆసియాకి నాయకత్వం భారత్–చైనా కలసికట్టుగానే సాధ్యం.
SCO సమిట్ సందర్భంగా జరిగిన మోడీ–షీ భేటీ ఈ సారి మూడింటిపై ఫోకస్ పెట్టింది—
క్రాస్-బోర్డర్ టెర్రరిజం (పాకిస్తాన్ మూలాలు),
లైన్ ఆఫ్ యాక్చువల్ కంట్రోల్ (LAC) వద్ద శాంతి–స్థిరత్వం,
పెరిగిపోయిన వాణిజ్యలోటును తగ్గించే వాణిజ్య-పెట్టుబడి దిశ.
విదేశాంగ కార్యదర్శి వివరాల ప్రకారం, ప్రధానమంత్రి ఉగ్రవాదం రెండు దేశాలకూ శత్రువే అని స్పష్టం చేస్తూ, చైనా నుంచి అండ & సహకారం కోరారు—బీజింగ్ నుండి సహకారం ఉంటుందని సంకేతం వచ్చింది. ఇదే సమయంలో, “ప్రత్యర్థులు కాదు, అభివృద్ధి భాగస్వాములు” అనే రాజకీయ సూత్రాన్ని రెండు పక్షాలు పునరుద్ఘాటించాయి.
సరిహద్దు: “పీస్ అండ్ ట్రాంక్విలిటీ” ఎందుకు కీలకం?
గత ఏడాది జరిగిన డిస్‌ఎంగేజ్‌మెంట్ తర్వాత LAC వద్ద పెద్ద సంఘటనలు ఆగాయి. భేటీలో అదే శాంతి-స్థిరత్వం కొనసాగించాలి అన్న అంగీకారం నమోదైంది. ఎందుకంటే—
బోర్డర్‌పై టెన్షన్ పెరిగితే వాణిజ్యం, పెట్టుబడులు, పర్యాటకం అన్ని నష్టపోతాయి.
సైనిక కమాండర్ల స్థాయిలో already ఉన్న హాట్‌లైన్‌లు/మెకానిజమ్‌లు ద్వారా రోజువారీ ఫ్రిక్షన్‌ను తక్షణమే డీ–ఎస్కలేట్ చేయాలనే అభిప్రాయం.
వాణిజ్యం: లోటు తగ్గించే “పాలిటికల్ డైరెక్షన్”
భారత–చైనా వ్యాపారం పెద్దదే అయినా, లోటు భారత్ వైపు అధికం. అందుకే రెండు పక్షాలు, నాన్-టారిఫ్ బారియర్ల తగ్గింపు, నిర్బంధాలు/నిషేధాలు (ఉదా: కొన్ని యాప్స్/పరికరాలపై రూల్స్) మధ్య రక్షణ–భద్రత సమతుల్యం విషయంలో జాగ్రత్రగా ఉండాలి.
భారత ఎగుమతుల(ఫార్మా, అగ్రో, IT/ITES, టూరిజం)కి సులభ ప్రవేశం లాంటివి చూసేలా పాలిటికల్ & స్ట్రాటజిక్ గైడెన్స్ ఇవ్వాలని చర్చించారు. డైరెక్ట్ ఫ్లైట్స్ పునఃప్రారంభం అవడం, కైలాస్-మానసరోవర్ యాత్ర పునఃప్రారంభం—ఇవి ఇరుదేశాల ప్రజల మధ్య సంబంధాలు పెంచి, వాణిజ్యాన్ని కూడా పరోక్షంగా పెంచుతాయి.
ఉగ్రవాదం: బీజింగ్ స్టాండ్లో మార్పు సంకేతమా?
భారత్ దృష్టిలో పాకిస్తాన్ ప్రేరేపిత ఉగ్రవాదం ప్రధాన బెడద. బీజింగ్ గతంలో కొన్ని బహుపాక్షిక వేదికల్లో జాగ్రత్తగా, కొంచెం గందరగోళంగా వ్యవహరించిన పాత రికార్డ్ ఉంది. ఈసారి,
– ప్రధాని స్థాయిలో క్రాస్-బోర్డర్ టెర్రర్ నేరుగా టేబుల్‌పై పెట్టడం,
– “రెండు దేశాలకూ ఇదే సమస్య” అని ఫ్రేమ్ చేయడం,
– చైనా “అండ, సహకారం” ఇచ్చింది అనే బ్రీఫింగ్
ఇవన్నీ బీజింగ్ నుండి వ్యూహాత్మక ద్వారం తెరుచుకుందనే సంకేతం. ఇది FATF, ఇంటెలిజెన్స్ షేరింగ్, పుల్-బ్యాక్ లాంటి ప్రాక్టికల్ ట్రాక్స్‌లో ఫలితాలివ్వాలంటే, ఫాలో-అప్ మెకానిజమ్ కీలకం.
దేశీయ రాజకీయాలు: ఆప్రైజల్స్ & అపోహలు
భారతీయ రాజకీయ వాతావరణంలో గాల్వాన్ తర్వాతి సెంటిమెంట్ బలంగానే ఉంది. Opposition విజన్: సరిహద్దు వద్ద యధాతథ స్థితి పూర్తిగా సాధారణస్థితికి రాకపోతే, చైనాతో “త్వరిత సామరస్య సంకేతాలు” జాగ్రత్తగా ఉండాలనే వాదన. ప్రభుత్వ రీడౌట్ మాత్రం “పీస్-ఫస్ట్, ప్రోగ్రెస్-ఫస్ట్”—డిప్లొమసీ + బిజినెస్ + సెక్యూరిటీ.
రాబోయే నెలల్లో గమనించాల్సిన అంశాలు
- సరిహద్దు వ్యవస్థలు: సైనిక కమాండర్ స్థాయి సమావేశాలు ఎంత తరచుగా జరుగుతాయి, నేలపై దళాల కదలికలు, గస్తీ విషయంలో ఏకాభిప్రాయం వస్తుందా?
- ఉగ్రవాదంపై సహకారం: SCO వేదికలో, అలాగే ద్వైపాక్షిక చర్చల్లో ఉగ్రవాదాన్ని ఖండించే భాష మరింత కఠినంగా మారుతుందా?
- వాణిజ్యం: భారతీయ ఎగుమతులపై చైనా విధిస్తున్న అడ్డంకులు తగ్గుతాయా? నేరుగా నడిచే విమాన సర్వీసుల సంఖ్య పెరుగుతుందా?
- ప్రజల మధ్య సంబంధాలు: కైలాస్ యాత్ర నిరంతరంగా కొనసాగుతుందా? విద్యార్థులు, పర్యాటకులకు వీసా నిబంధనలు సులభతరం అవుతాయా?
- అంతర్జాతీయ రాజకీయాలు: అమెరికా కొత్త సుంకాల మధ్య భారత్–చైనా తమ స్వతంత్ర విధానాన్ని ఎలా కాపాడుకుంటాయి?
తియాంజిన్‌లో జరిగిన SCO సమావేశం భారత్–చైనా సంబంధాలకు కొత్త దిశ చూపించింది. ఉగ్రవాదంపై చైనా అండ, సరిహద్దు వద్ద శాంతి కొనసాగింపుపై అంగీకారం, వాణిజ్యానికి సానుకూల సంకేతాలు – ఇవన్నీ కలిపి ఒక విశ్వాసాన్ని కలిగించాయి. కానీ ఈ మాటలు నిజమైన ఫలితాలు ఇవ్వాలంటే రాబోయే నెలల్లో రెండు దేశాల చర్యలే అసలు పరీక్ష.
ప్రధానంగా, సరిహద్దులో ప్రశాంతత కాపాడటం, ఉగ్రవాదాన్ని అరికట్టడంలో నిజమైన సహకారం, వాణిజ్య–ప్రజల మధ్య సంబంధాల్లో అడ్డంకులు తగ్గించడం జరిగితేనే ఈ భేటీ చరిత్రలో నిలుస్తుంది. మోడీ–షీ ఇచ్చిన సందేశం ఒక్కటే – ప్రత్యర్థులుగా కాకుండా భాగస్వాములుగా కలిసి నడిస్తేనే ఆసియా శతాబ్దం సాధ్యం.